طبق آمار جهانی و براساس نتایج مطالعه های انجام شده، تعداد کودکان چاق و دارای اضافه وزن روزبه روز در حال افزایش است و علت اصلی آن هم کاهش فعالیت های بدنی کودکان است. در اثر کاهش فعالیت، میزان استقامت و توانایی های استقامتی کودکان کم می شود و از سوی دیگر شاخص توده بدنی و ضخامت چین های پوستی شان بالا می رود...
امروزه کودکان مدت زمان کمتری را به فعالیت های فیزیکی و ورزش اختصاص می دهند و بیشتر به تماشای تلویزیون می پردازند. از آنجا که دغدغه بسیاری از والدین، سلامت فرزندشان است و با شروع فصل تابستان به طور معمول برای پرکردن اوقات فراغت ، کودکان ثبت نام در کلاس های ورزشی و آموزشی را انتخاب می کنند، با دکتر احمد باقری مقدم، متخصص پزشکی ورزشی گفت وگو کرده و نظر ایشان را در این باره جویا شده ایم. مطالعه این مطلب کمک می کند تا بتوانید با توجه به سن و روحیه فرزندتان، کلاس ورزشی مناسبی برای او انتخاب کنید.
▪ آقای دکتر! از چه زمانی کودک آمادگی لازم را برای شروع فعالیت های ورزشی دارد؟
احتمال ابتلا به چاقی در کودکانی که کمتر از یک ساعت تلویزیون تماشا می کنند در مقایسه با کودکانی که روزانه ۴ ساعت پای برنامه های تلویزیونی می نشینند، کمتر است و به احتمال کمتری در دوران بلوغ، در معرض چاقی و عوارض ناشی از آن قرار خواهند گرفت. بنابراین انجام فعالیت های ورزشی، یکی از گزینه های مناسب برای پیشگیری از چاقی کودکان است و در دوران بلوغ باعث کاهش بروز بیماری عروق کرونر و سکته مغزی، پرفشاری خون، چاقی و دیابت و پوکی استخوان و سرطان می شود. آمادگی کودک برای شرکت در فعالیت های ورزشی به تکامل سیستم عصبی، تکامل اجتماعی و سطح شعور و فهم آنها بستگی دارد. اصولا کودکان قبل از ۶ سالگی توانایی لازم برای پرداختن به ورزش های سازمان یافته مانند فوتبال را ندارند. در این محدوده سنی، ورزش هایی مانند دویدن و شنا را توصیه می کنیم. به طور کلی ورزش هایی برای این رده سنی مناسب هستند که تکنیک های کمی داشته باشند و در عین حال لذت بالایی در کودکان ایجاد کنند.
▪ آیا باید با توجه به سن کودک فعالیت ورزشی اش را انتخاب کرد؟
بله، با اینکه کودکان از سن ۶ تا ۹ سالگی، توانایی لازم و پایه حرکتی را به دست می آورند ولی هنوز هماهنگی لازم بین دست و چشم ها وجود ندارد، بنابراین می توانند به صورت محدود و ساده در سطح ابتدایی در ورزش های سازمان یافته ای مانند فوتبال شرکت کنند. در سنین ۱۰ تا ۱۲ سال، سطح شعور و فهم افزایش می یابد و کودک می تواند در کار گروهی و یادگیری حرکات پیچیده شرکت کند. در این سن کودک می تواند به ورزش های تماسی ـ برخوردی مانند فوتبال بپردازد زیرا به علت نیروی تولیدی پایش در بازیکنان، احتمال بروز آسیب پایین است.
▪ چه عواملی باعث تشویق یا دلزدگی کودک از ثبت نام در کلاس های ورزشی می شود؟
برای گسترش فرهنگ ورزش در کودکان یا تشویق آنها، باید به نکاتی مانند حمایت خانواده، شادی بخش بودن نوع فعالیت ورزشی، انجام ورزش بعدازظهرها، موفقیت، همراهی با دوستان و هیجان توجه کرد.
در این میان عواملی مانند شکست یا ترس از شکست در مسابقه، مواخذه و شرمندگی کودک، احساس اجبار و نظم ارتشی در ورزش و خستگی ناشی از تمرین شدید یا قوانین سخت بازی هم باعث دلزدگی کودک از شرکت در فعالیت های ورزشی می شوند که والدین باید این مسایل را مدنظر بگیرند.
▪ بهترین فعالیت ورزشی در این سن، چه نوع فعالیت هایی است؟
انجام ورزش های هوازی در کودکان همان آثار مثبتی را دارد که در بزرگسالان دیده می شود. تمرین های قدرتی نیز با بهبود کیفیت عصبی و هماهنگی عصب و عضو، باعث افزایش قدرت عضلانی در کودکان می شوند ولی باید مواظب آسیب صفحه رشد استخوانی در کودکان باشیم.
▪ ثبت نام کودکان در کلاس های وزنه برداری کار درستی است؟
تمرین با وزنه های کوچک ایرادی ندارد ولی ورزش هایی مثل وزنه برداری و پاورلیفتینگ برای کودکان ممنوع است. گرچه بدن کودکان در مقایسه با بزرگسالان انعطاف پذیری بیشتری دارد، اما نباید فراموش کنیم که دارای مفاصل سست تر و شل تری هستند. ضعیف ترین نقاط در کودکان، محل اتصال عضلات به استخوان و صفحه رشد استخوانی است بنابراین صدمه هایی مانند پیچ خوردگی مفاصل که در بالغان شایع تر است، در کودکان کمتر اتفاق می افتد و در عوض، آسیب های صفحه رشد و آسیب محل اتصال عضله به استخوان شیوع بیشتری دارد.
▪ آیا کودکانی که مبتلا به بیماری دیابت یا آسم هستند، می توانند در کلاس های ورزشی ثبت نام کنند؟
کودکان بیماری که به ناراحتی های خاص مانند دیابت یا آسم مبتلا هستند باید قبل از شروع ورزش به پزشک متخصص مراجعه کنند تا توصیه های لازم به آنها داده شود. اگر ورزش در کودکان آسمی باعث تشدید علایم بیماری شان می شود، قبل از شروع باید داروهای تنگی نفس مصرف کنند و به اندازه کافی مرحله گرم کردن را انجام دهند. این کودکان باید از ورزش در هوای خشک و سرد و محیط های آلوده پرهیز و تا حد امکان از تنفس دهانی خودداری کنند. در پایان ورزش، اقدام به سردکردن بدن به صورت حرکت های سبک و تفریحی ضروری است و از انجام ورزش هایی که شدت بالا دارند مانند دویدن، شنا یا دوچرخه سواری طولانی جلوگیری کنید.
کودکان مبتلا به دیابت با توجه به نوع دیابت و شدت آن باید تحت درمان پزشکی قرار بگیرند. این کودکان در صورت کنترل دیابت اجازه دارند در فعالیت های ورزشی شرکت کنند. به علت خطر افت قندخون (هیپوگلیسمی) یا افزایش قندخون (هیپرگلیسمی) لازم است قبل و بعد از ورزش قندخون آنها با گلوکومتر اندازه گیری شود و در صورتی که میزان آن زیر ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد، مقداری قند مصرف کنند. اگر قندخون بالای ۲۵۰ میلی گرم در دسی لیتر بود، فعالیت ورزشی مجاز نیست.
▪ بهترین زمان ورزش برای کودکان دیابتی از نظر شما چه زمانی است؟
بهترین زمان ورزش برای کودکان مبتلا به دیابت، یک تا دو ساعت پس از صرف غذاست. بچه هایی که انسولین تزریق می کنند، با دستور پزشک معالج باید مقداری از دوزاژ آن را قبل از ورزش کاهش دهند. به علت احتمال افت قند تا ۲۴ ساعت پس از ورزش، بهتر است فعالیت های ورزشی در صبح انجام شود. فعالیت در عصر، احتمال افت قند هنگام خواب را بالا می برد. در صورت بروز عوارض بیماری بسته به نوع عارضه، باید مراقبت های خاصی انجام شود.
▪ از آنجا که نگرانی بسیاری از والدین آسیب دیدگی فرزندان شان در کلاس های ورزشی است برای پیشگیری از آنچه توصیه هایی می کنید؟
توصیه می شود قبل از ورزش، مربی اقدام های لازم برای گرم کردن و حرکات کششی را انجام دهد و مراقب باشد کودکان از تجهیزات حفاظتی مانند کلاه ایمنی، عینک، ساق بند و کفش مناسب هم حتما استفاده کنند. این موضوع اهمیت زیادی دارد زیرا آسیب صفحه رشد می تواند باعث کوتاهی و تغییر شکل زاویه دار عضو شود.
▪ در این مورد بیشتر توضیح می دهید؟
بیشترین شکستگی در صفحه رشد استخوانی در ناحیه مچ دست است که در کودکان چاق بیشتر اتفاق می افتد. آسیب ناشی از ضربه های مکرر در ورزش، می تواند به صفحه رشد آسیب بزند. مثلا باعث شکستگی مزمن انتهای تحتانی استخوان ران در شناگران قورباغه، ناحیه فوقانی استخوان بازو در رشته های پرتابی و ناحیه مچ دست در ژیمناستیک شود.
از دیگر آسیب های شایع، آسیب های مربوط به محل اتصال عضله به استخوان است که به صورت تورم و برجستگی استخوانی و در موارد شدید به صورت کندگی استخوان بروز می کند و بیشتر در ناحیه فوقانی ساق در زیر زانو یا آرنج دیده می شود.
آسیب غضروفی مفاصل به خصوص زانو و آرنج هم در کودکان شایع است که به صورت درد و تورم مفصل و گاه قفل شدن مفصل ظاهر می شود.
▪ مهم ترین توصیه شما به والدین چیست؟
سخن آخر اینکه کودکان به علت تولید حرارتی بیشتر، تعریق کمتر، احساس تشنگی دیررس و همچنین بالا بودن نسبت سطح به توده بدن، پایین بودن برون ده قلبی و افزایش سریع دمای بدن در معرض خطر بیشتر عوارض گرمایی محیط هستند بنابراین برای پیشگیری از آسیب گرمایی در فصل تابستان، ضمن رعایت اصول اولیه، والدین باید توجه زیادی به مصرف مایعات کافی قبل، حین و بعد از ورزش داشته باشند.
به لحاظ تخصصی ثابت شده است که ورزش صبح زود متابولیسم بدن را تقویت میکند و با تولید انرژی اضافی یک روز پرثمرتر را برای شما فراهم میسازد.
دلایل متعددی وجود دارد که ثابت میکند باید صبحها ورزش کنید و این کار را همچنان که برخی از افراد ممکن است به ساعات پایانی عصر موکول کنند، دیر انجام ندهید.
اگرچه ممکن است در روزهای نخست، ورزش صبحگاهی کار سختی به نظر برسد و احساس سنگینی و خستگی داشته باشید، اما بهترین زمان برای این کار صبح اول وقت است. اولین حسنی که صبح زود دارد، این است که مجبور نخواهید بود به خاطر کارهایی که ممکن است پیش آید یا به دلیل مسولیتهای خانوادگی آن را ترک کنید.
برای این که به خود انگیزه بیشتری برای ورزش کردن بدهید، نام آن را تغییر دهید و بگویید به بازی یا مسابقه میروید. مطمئن شوید که تمرینات شما هر روز اندکی با روز قبل متفاوت است. اجازه ندهید که تمرینات یکنواخت شما را کسل کند.
برنامه ورزشی خود را با بالا آمدن خورشید تضمین کنید، چون این کار اثر جسمی و روانی ورزش کردن را تکمیل میکند. در ازای هر جلسه انجام تمرینات برای خود پاداشی مثل یک فنجان قهوه، چای مورد علاقه در نظر بگیرید. به طور کلی هیچ انگیزهای به اندازه جایزه کار ساز نیست.
یک انگیزه عالی برای رغبت به ورزش آماده کردن لباسها و کفشهای ورزشی از شب قبل است، چون وقتی همه چیز را آماده ببینید، ذهن برای انجام این کار ترغیب میشود و یک نکته بسیار مهم دیگر خواب مناسب است. سعی کنید حداقل هفت ساعت خواب خوب و عمیق داشته باشید، وقتی خوب استراحت کنید، انگیزه بیشتری برای ورزش کردن خواهید داشت.
چگونه پیاده روی گروهی را آغاز کنیم:آغاز کردن تیم پیاده روی نیازمند چیز زیادی نیست. خیلی راحت این موضوع را به دیگران بگوئید و تیمتان را سازمان دهید. به زودی به سمت داشتن زندگی سالمتر حرکت خواهید کرد.
این موضوع را به دیگران بگوئید.
با اعضاء خانواده، دوستان، همسایهها و همکاران صحبت کنید. احتمالاً افرادی دوروبرتان هستند که آماده هستند کفشهای مخصوص پیاده روی را به پا کنند و همراه شما باشند.
سازماندهی
هنگامی که اعضاء تیم شما جمع شدند، جلسهای تشکیل دهید. به گرمی با اعضاء گروه احوالپرسی کنید و از همه بخواهید نام، آدرس، شماره تلفن و ایمیل خود را در اختیارتان بگذارند تا در موقع لزوم بتوانید با آنها تماس بگیرید. سپس کار خود را آغاز کرده، این موارد را نوشته و در موردش صحبت کنید:
هر چند وقت یکبار پیاده روی کنید.
- کی و کجا یکدیگر را ملاقات کنید.
- در فضاهای داخل یا خارج از خانه پیاده روی کنید.
- در مواقعی که شرایط آب و هوایی خوب نیست، چه کنید.
- مسیر پیاده روی
- سرعت پیاده روی
- مسافت پیاده روی
اگر گروهی با اهداف تناسب اندامی متفاوت دارید، گروه خود را بر پایهی سطح تناسب اندام، اهداف تناسب اندامی، حضور و دیگر عوامل، به گروههای کوچکتر تقسیم کنید.
حفظ سرعت
هنگامی که روال پیاده روی گروه را پایهریزی کردید، به دنبال روشهایی برای تحریک انگیزه باشید. ممکن است برای تیم خود، نامی برگزینید، یا یک آرم گروهی طراحی کنید، در انجمنهای خیریه گروههای پیاده روی شرکت کنید یا اهداف مشخص را برای افزایش زمان و شدت پیاده روی پیریزی کنید.
صمیمیت گروه و موفقیتی را که با دیگران تقسیم و تجریه میکنید، میتوانند به شما در مسیرتان به سمت افزایش سلامتی کمک کنند.
کفشهای مخصوص پیاده روی
کفشهای مخصوص پیاده روی مشخصههایی دارند که دیگر کفشها ندارند. اینجا در مییابید که چگونه کفش مناسب را بیابید و چگونه بهترین اندازه را پیدا کنید.
کفشهایی که برایتان راحت هستند و اندازهی پایتان هستند از صدماتی از قبیل تاول زدن و پینه بستن جلوگیری میکنند. کفشهایی که اندازهی پایتان هستند میتوانند به شما در دنبال کردن برنامه پیاده روی کمک کنند. اما همهی کفشها یکسان و اندازهیشان مساوی نیستند. مشخصهها را بیابید و کفش اندازه دقیق پایتان را پیدا کنید.
در جستجوی مشخصه های مفید
این که یک کفش چگونه ساخته میشود، کارکرد واندازهی کفش را تحت تأثیر قرار میدهد. دانستن اجزاء پایهای یک کفش مخصوص پیاده روی میتواند به شما در دسته بندی مدلهای موجود کمک کند.
تذکر: همهی کفشهای مخصوص پیاده روی قوس و لایههای ژلهای ندارند، اگر چه مشخصههایی دارند که استحکام و اصطحکاک را در بردارند.
شکل پاهایتان را در نظر بگیرید
پاها شکلها و اندازههای متفاوتی دارند، برای اینکه مشکلات دردناکی نداشته باشید، هنگام خرید یک جفت کفش پیاده روی، شکل و اندازهی پاهایتان را در نظر بگیرید.
عرض و طول
کفشهایی که خیلی باریک یا خیلی گشاد هستند باعث تاول و پینههای دردناکی میشوند. به علاوه، قسمت جلویی کفش که فضای کافی برای انگشتان پا ندارد، میتواند باعث وخیمتر شدن اختلالات پا از قبیل قوز شست پا و انگشتان چکشی شود.
نوع قوس
تراز ظریف استخوانها، ماهیچهها، رباطها، و زردپیها پای شما، قوسهای متاتارسی جانبی و طولی را شکل میدهند. هنگامی که پیاده روی میکنید، این قوسهای قابل انعطاف و ارتجاعی کمک میکنند که وزن بدنتان بر روی پاهایتان تقسیم شود. قوسهای پای شما نقش مهمی در وفق دادن سطوح مختلفی که بر روی آنها راه میروید با بدنتان دارند.
کفشی را انتخاب که موافق نوع قوس شما است. در کل، پای شما جزء یکی از این سه دسته زیر میباشد.
پایی با قوس خنثی
پاهای شما نه خیلی کم قوس و نه قوسشان زیاد است. به دنبال کفشهایی با کفهای میانی محکم، مستقیم به سمت کفهای نیم قوسدار باشید (منظور از کف، شکل کف پا است.) و همچنین دنبال کفشهایی با استحکام متوسط باشید.
کم قوس یا پا صاف
قوسهای کم یا پاهای صاف باعث فشار ماهیچهای و مشکلات مفصلی در پاها و زانوهایتان میشوند چرا که پاهای شما نمیتوانند به خوبی بدنتان را حمایت کنند. دنبال کفشی با کنترل سرعت باشید تا بتوانید پای خود را ثابت نگهدارید.
پاهایی با قوس زیاد
قوسهای زیاد منجر به رگ به رگ شدگی در مفاصل و ماهیچهها میشوند و به پاهایتان به اندازهی کافی شوک (تکان) داده نمیشود. به دنبال کم کردن فشار بر روی پاهایتان بگذارید تا کمبود جذب شوک طبیعی را جبران کنید.
در مورد نوع پایتان اطمینان ندارید؟ پایتان را در آب فرو برید و روی تکهای از مقوا گام بردارید. ردپایتان را ببندید. اگر میتوانید قسمت زیادی از ردپایتان را ببینید، پس احتمالاً قوس پایتان کم است. اما اگر قسمت کمی از پایتان را ببینید، احتمالاً قوس پایتان زیاد است.
میتوانید برای داشتن نوع (شکل) پایتان به کفشهای قدیمی خود رجوع کنید. هنگامی که میخواهید یک جفت کفش جدید بخرید، کفشهای قدیمی خود را همراهتان ببرید. بیشتر فروشندگان حرفهای کفش میتوانند بر پایه کفشهای قدیمیتان، شما را راهنمایی کنند که چه کفشی بخرید.
بهترین سایز را خریداری کنید.
بهترین روش جستجوی راحتی و اندازهی مناسب است نه طرح زیبا. اگر کفش شما پایتان را میزند، یا آن را اذیت میکند در این صورت طرح کفش مهم نیست. در اینجا چند پیشنهاد در مورد انتخاب کفش مخصوص پیاده روی ارائه شده است:
¾ هنگامی که پیاده روی میکنید همان جورابهای قدیمی را بپوشید یا آن جورابها را با خود به مغازه ببرید
¾کفشهایتان را از مغازههای لوازم ورزشی بخرید یا در فروشگاههایی که در آنها حق انتخاب زیادی دارید (کفشهای زیادی برای انتخاب وجود دارد) خرید کنید.
¾از فروشنده بخواهید هر دو پایتان را اندازه بگیرد، خودتان هم آنها را اندازه بگیرید یا از دوست یا یکی از اعضاء خانواده بخواهید به شما کمک کند. برای این که اندازهگیری دقیقی داشته باشید هنگام اندازهگیری بایستید.
¾ اگر یکی از پاهایتان از دیگری بزرگتر است، کفشی را امتحان کنید که اندازهی پای بزرگترتان است.
¾ هر دو پای کفش را امتحان کنید و اندازههایشان را چک کنید. انگشتان پایتان را تکان دهید. اگر بین بلندترین انگشت پا و ته کفشحداقل نیم اینچ فاصله نیست ( تقریبآ"عرض انگشتان) سایز بزرگتر را امتحان کنید.
¾ اگر بالا یا کنارههای کفشتان اذیتتان میکند، کفش بزرگتر یا عریضتری را امتحان کنید.
¾ اطمینان حاصل کنید که کفش به اندازهی کافی عریض است. کنارههای کفش نباید تنگ باشند بلکه باید راحت باشند. اگر خانمی هستید که پاهایتان پهن است، کفش مخصوص آقایان و پسران را هم در نظر داشته باشید، که پاشنه و گوی پایشان بزرگتر است.
¾ قبل از خرید کفشها، با آنها قدم بزنید باید در همان لحظه با آنها احساس راحتی کنید. اطمینان حاصل کنید که پاشنهی پایتان در کفش راحت است و در کفشتان هنگام پیاده روی لیز نمیخورید.
برای جلوگیری از آسیب کفشهای کهنه را کنار بگذارید
همهی کفشهای مخصوص پیاده روی سرانجام کهنه میشوند و حتی اگر هنوز هم در آنها احساس راحتی میکنید، ممکن است به اندازهی کافی حرکت را جذب نکنند. به وضعیت کفشهایتان دقت کنید. اگر کف آن پوسیده یا کهنه است، وقت آن است که جفت جدیدی را خریداری کنید.
تصمیم درستی بگیرید. (تصمیم آگاهانهای بگیرید)
کفشهای نامناسب باعث ایجاد مشکلات زیادی میشوند. حالا که میدانید به دنبال چه مشخصههایی باشید، میتوانید با اطمینان خرید کنید. کفشهایی را بپوشید که راحت هستند و دقیقاً مناسب پیاده روی هستند و جایی برای نگرانی ندارند.
نتایج تحقیقات دو گروه از دانشمندان تایوانی و استرالیایی نشان می دهد در شرایطی که اعتیاد به تلویزیون از طول عمر می کاهد، انجام روزانه ۱۵ دقیقه فعالیتهای ورزشی می تواند ۳ سال به عمر انسان بیفزاید.
پژوهشگران موسسه ملی تحقیقات بهداشت و دانشگاه ملی ورزش تایوان با بررسی بیش از ۴۰۰ هزار نفر که بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۸ در برنامه گزینش پزشکی شرکت کرده بودند افرادی که فعالیتهای ورزشی نداشتند را با کسانی که روزانه به میزان کمی فعالیتهای ورزشی داشتند مورد مقایسه قرار دادند.
"میزان کم" ورزش به معنی انجام هر نوع فعالیتهای ورزشی به میزان متوسط ۹۲ دقیقه در هفته یا در حدود ۱۵ دقیقه در روز است.
نتایج این تحقیقات که در مجله پزشکی لانست منتشر شده است نشان می دهد عمر متوسط افرادی که به طور متوسط ۱۵دقیقه در روز ورزش می کردند سه سال نسبت به افراد بی تحرک بیشتر بود.
براساس گزارش خبرگزاری فرانسه، دانشمندان استرالیایی در تحقیقاتی دیگری دریافتند که تماشای تلویزیون و یا فیلم به مدت متوسط ۶ ساعت در روز می تواند عمر متوسط را در حدود ۵ سال کاهش دهد.
در این تحقیقات که در سال ۲۰۰۸ بر روی ۱۱ هزار استرالیایی بزرگسال با حداقل سن ۲۵ سال انجام شد نشان داد که در آن سال، بزرگسالان استرالیایی با سن ۲۵ سال و بیشتر در مجموع ۹٫۸ میلیون ساعت از وقت خود را در برابر صفحه کوچک تلویزیون گذرانده بودند.
این بررسیها نشان داد که هر ساعت تماشای تلویزیون عمر متوسط زندگی را به میزان ۲۲ دقیقه کاهش می دهد. به طوریکه تماشای یک ساعت تلویزیون برابر با کشیدن دو نخ سیگار از طول عمر کم می کند.
در افرادی که تماشای جعبه جادو به ۶ ساعت در روز می رسد عمر متوسط ۴٫۸ سال نسبت به کسانی که تلویزیون تماشای نمی کنند کوتاهتر است.