درباره شطرنج

اسب مهره‌ای ست که به همراه فیل از آنها به عنوان سوار سبک یاد می‌شود. ارزش اسب برابر سه و نیم واحد پیاده‌است. حرکت اسب به صورت ۲ خانه به سمت‌های جلو، عقب، راست و چپ و یک خانه در جهت عمود بر آن (برای عقب و جلو به سمت‌های راست و چپ و برای راست و چپ به سمت‌های عقب و جلو) خواهد بود. یعنی اگر اسب ۲ خانه به سمت جلو رفت حرکت خود را با یک خانه‌ به چپ یا راست ادامه می‌دهد و در واقع مسیر را می‌شکندو حرکتش را به مانند حرف L لاتین انجام می‌دهد. اسب تنها مهره شطرنج است که مانعی برای حرکت او وجود ندارد و در صورتی که خانه مقصد تحت اشغال نباشد، بدون هیچ مشکلی به آنجا برود. ( به اصطلاح می‌تواند بپرد.)

فیل (پیل)

فیل یکی از سوارهای سبک بازی شطرنج است که ارزش تقریبی آن برابر با سه و نیم پیاده ارزیابی می‌شود. فیل مهره‌ای است که می‌تواند به صورت اریب و در صورتی که مانعی نباشد یا خانه مقصد مشغول نباشد، به طور نامتناهی به خانه‌ای در دوردست بنشیند. همانند اسب، هر طرف سیاه یا سفید ۲ فیل دارند که با توجه به چیدمان آنها در صفحه، یکی از آنها در خانه سفید جای می‌گیرد و دیگری در سیاه

.

از آنجا که مسیر اریب فیل همیشه دارای یک رنگ است خ، فیل سفید همواره محکوم به حضور در خانه‌های سفید است به همین دلیل یکی از فیل‌ها فیل سفید و دیگری فیل سیاه نامیده می‌شود.

رخ

رخ مهره‌ای قوی‌ در شطرنج محسوب می‌شود که حضور آن به ویژه در انتهای بازی راهگشاست. رخ به همراه وزیر «سوارهای سنگین» نامیده می‌شوند. هر بازیکن شطرنج ۲عدد رخ در اختیار دارد و در مجموع ۴ رخ در کل صفحه موجود است که هر کدام در یکی از چهار گوشه صفحه شطرنج (A۱, A۸, H۱, H۸) قرار می‌گیرند. رخ در شطرنج به صورت عمودی و افقی حرکت می‌کند و می‌تواند در صورت نبودن مانع یا اشغال خانه مقصد، یک ستون یا یک ردیف کامل را هم طی کند.

وزیر (فرزین)

وزیرها قوی‌ترین مهره‌های شطرنج محسوب می‌شوند. قدرت یک وزیر برابر با ۹ پیاده ارزیابی می‌شود. وزیربه ۲ صورت اریب و مستقیم (عمودی یا افقی) حرکت می‌کند و به همان ترتیب مهره‌ای را می‌گیرد. هر یک از طرفین بازی شطرنج فقط یک وزیر دارند. وزیرها بین شاه و فیل قرار می‌گیرند یعنی وزیر سفید در خانه D۱ و وزیر سیاه در همان ستون در خانه D۸.

شاه

حیاتی‌ترین مهره بازی ایست که در واقع حضور تمام مهره‌های شطرنج برای دفاع از شاه خود و حمله یا تخریب مستقیم یا غیر مستقیم شاه حریف هست. شاه فقط می‌تواند به تمامی اطراف و خانه‌های مجاور خود برود. نکته‌های مهم در رابطه با شاه:

• بین ۲ شاه همیشه باید لااقل یک خانه فاصله باشد.

• در صورت این که شاه توسط هر یک از مهره‌های شطرنج (غیر از شاه حریف) مورد تهدید قرار گرفت، اصطلاحا کیش شده و ۳ راه (برای اسب ۲ راه) برای «رفع کیش» وجود دارد.

o ۱-حرکت دادن شاه

o ۲-گرفتن مهره تهدید کننده

o ۳-گذاشتن مانع در مسیر تهدید مهره تهدید کننده شاه.

از آنجا که اسب مانعی برای حرکت نمی‌شناسد، بنا براین رفع کیش با حربه آخر امکان ندارد.

حرکتهای استثنایی در شطرنج

قلعه شاه یا قلعه کوچک

حرکتی که درصورت وجود شرایط زیر، شاه ۲ خانه به سمت رخ می‌رود و رخ به خانه بعد از شاه و آن سمت دیگر شاه می‌رود. این حرکت حداکثر یک بار در بازی و در صورت برقراری ۳ شرط زیر انجام می‌شود: ۱-شاه و رخی که می‌خواهد قلعه برود تا آن لحظه حرکتی نکرده باشند. ۲- بین شاه و رخ هیچ مهره‌ای نباشد. ۳-شاه و محل عبور وی در هنگام انجام این حرکت نباید با خطر مهره‌ای از حریف رو به رو باشد.(در معرض کیش باشد.) اگر شرایط بالا برقرار بود، حرکت قلعه عبارت است از عبور شاه از خانه مجاور خود به سوی رخ و قرار گرفتن شاه در خانه بعدی و قرارگرفتن رخ در خانه مجاور شاه (همان خانه‌ای که شاه از آن عبور کرده یا به اصطلاح «از رویش پریده»).

قلعه وزیر یا قلعه بزرگ

درست مانند قلعه شاه‌است ولی در سمت دیگر، یعنی عمل قلعه رفتن با رخ سمت وزیر انجام می‌پذیرد.

آن پاسان

این لغت فرانسوی به معنی در حال حرکت است. به وقتی گفته می‌شود که سرباز می‌تواند در حرکتی که مقصدش سرباز حریف نیست، سرباز حریف را بگیرد.

اگر سرباز یکی از طرفین در ردیف پنجم خود (ردیف چهارم حریف) باشد و سرباز حریف در یکی از دو خانه چپ و یا راست آن باشد، می‌تواند به پشت سرباز حریف رفته و آن را بگیرد.

حرفه ای شدن در بازی شطرنج

نکات مهم برای حرفه ای شدن در بازی شطرنج

همه ی کسانی که شطرنج بازی کرده و دوست دارند پیشرفت بیشتری در بازی شطرنج به سوی حرفه ای شدن داشته باشند و یک بازیکن تمام عیار شوند.

می بایست به چند نکته زیر که در ادامه مطلب مشاهده می کنید باید توجه کنید:

در کشور ما ایران با وجود علاقه مندان زیاد به شطرنج متاسفانه درجهان حرفی برای گفتن نداریم و آن به این خاطر است که ما به خودمان می گوییم ما باید یک استاد بزرگ شطرنج یا یک سالن شطرنج با تمامی امکانات شطرنج خوب داشته باشیم تا بتوانیم در شطرنج پیشرفت کنیم. 

پس همت ما کجا رفته ، پس تلاش ما کجا رفته که دراین فکریم که باید یک استاد بزرگ شطرنج و یک سالن وسیع و با تمام امکانات شطرنج داشته باشیم و گرنه ما نمی توانیم یک شطرنج باز خوبی بشویم ، ما اگر بخواهیم می توانیم حرفی برای گفتن در دنیا داشته باشیم . 

بیایید با تمام وجود بگوییم ما می توانیم و شب و روز در پی این موفقیت و سر بلندی تلاش کنیم تا بتوانیم نام ایران را در تمام جهان طنین انداز کنیم . معمولا هر کس شطرنج را به صورت حرفه ای از سن ۵ الی ۶ سالگی شروع کرده و تا سن ۲۰ سالگی ادامه داده می تواند در طی این سال ها در کشور و خارج از کشور به مقامات اول تا سوم کشور و جهان رسیده و این به آن خاطر اهمیت دارد که تمامی قهرمانان شطرنج جهان نیز از همین سن شروع به یادگیری شطرنج کردند.ممکن است که سن ما از ۶ سالگی گذشته باشد و پا به نوجوانی و جوانی گذاشته باشیم و دوست داریم شطرنج را به صورت حرفه ای دنبال کنیم ولی نمی دانیم چه کاری انجام دهیم تا موفق شویم،من این مطالب را بازگو خواهم کرد:

۱- اگر می توانید به هیئت شطرنج استان یا شهرخودتان مراجعه کنید تا شما را ثبت نام کرده و بتوانید در کلاسهای شطرنج شرکت کنید.

۲- برای موفق شدن و یادگیری بهتر شطرنج یک صفحه و مهره شطرنج تهیه کنید و با دوستانتان بازی کنید.

3- یک کتاب خوب تهیه کنید که از مقدماتی تا متوسطه را به شما آموزش دهد که به نظر من مایزلیس(تئوری بنیادی شطرنج)که دوسته خوبم آقا رضا1992 که از بازیکنان خوب همین سایت هست این پیشنهاد رو دادن به من، از همه کتابهای شطرنج بهتر می باشد، و توجه کنید که این کتاب را حتما دوبار بخوانید تا در ذهن شما فرو رود .از شما دوستداران شطرنج خواهش می کنم که تا کتاب مایزلیس را تمام نکرده به کتاب دیگر نپردازید.

4- یک بازی شطرنج کامپیوتری تهیه کرده وبا آن بازی کنید.

۶- برای اینکه بتوانیم زود تر یک شطرنج باز خوب شویم می بایست در روز حد اقل ۲ ساعت بازی شطرنج کرده و ۲ ساعت کتاب شطرنج را بخوانید.

۷- اگر عضو هیئت شطرنج شهر خود هستید برای بازی کردن شطرنج به آنجا بروید .

۸- در فصل تابستان بهترین موقع برای شطرنج بازی کردن می باشد و معمولا کلاسهای آموزش شطرنج در این فصل شروع می شود برای یادگیری بهتر شطرنج دراین کلاس ها شرکت کنید.

۹- بعد از اینکه کتاب معروف مایزلیس را تمام کرده در حد یک شطرنج باز متوسط خواهید شد و برای اینکه شطرنج شما بیشتر پیشرفت کند می بایست از کتابهای تخصصی شطرنج استفاده کرده ، از جمله کتابهای شروع بازی در شطرنج ، وسط بازی در شطرنج ، آخر بازی در شطرنج ، استراتژی در شطرنج و تاکتیک در شطرنج.

۱۰- در هنگام بازی شطرنج اگر نوبت با ما بود قبل از هر حرکتی اول تمام وضعیت قرار گرفتن مهره های حریف و همچنین امکانات مهرهای حریف را در نظر گرفته و بعد به مهره های خود نگاه کنید و بهترین حرکت را جهت برد بر حریف خود را انتخاب کنید.

۱۱- شطرنجبازانی که بتوانند تمام هوش و ذهن خود را در هنگام بازی شطرنج به کار گرفته و از انجام حرکات عجولانه پرهیز کرده در هر حرکت خود دقت بالایی داشته باشند موفق به شکست حریف مقابل خود می شوند.

۱۲- زمانیکه می توانید بر حریف چیره شوید از همان فرصت استفاده کنید و جهت شکست دادن حریف خود اقدام کنید.

۱۳- طمع نکنید اگر بازی شما با مساوی تمام می شود تلاشی برای برد نکنید که تا ۹۰% باخت با شما خواهد بود و سعی کنید بازی را به تساوی بکشانید که مساوی بهتر از باخت خواهد بود.

۱۴- در مسابقات مختلف شطرنج شرکت کنید که رمز موفقیت شما برای پیشرفت بیشتر در یاد گیری شطرنج می باشد.

اشنایی با شطرنج

شطرنج بازی دو نفره‌ای است که روی یک صفحه با ۶۴ خانه؛۳۲ خانه سیاه و ۳۲ خانه سفید به وسیله ۳۲ مهره؛۱۶ مهره سفید و ۱۶ مهره سیاه انجام می‌شود.

موفقیت در این ورزش بیش از هر چیز به توان تحلیل و فهم انتزاعی ذهن وابسته‌است.

واژه شطرنج تلفظ فارسی چاتورانگا است. کلمه‌ای که در زبان سانسکریت برای نامگذاری این بازی به کار برده می‌شود. از کشور  هند به عنوان نخستین زادگاه این بازی یاد می‌شود.

شطرنج در زمان ساسانیان وارد ایران شد و بعد در کشورهای اسلامی، اروپا و روسیه تکامل پیدا کرد.

صفحهٔ شطرنج یک صفحهٔ مربع ۸ در ۸ خانه یکی در میان سیاه و سفید است. ستون‌های عمودی روبه‌روی شطرنجبازان با حروف الفبا از A تا  H و ردیف‌های افقی با اعداد 1 تا 8 مشخص می‌شوند.

16 مهره‌ سفید در ۱۶ خانه دو ردیف یک و دو و ۱۶ مهره‌ سیاه هم در ۱۶ خانه دو ردیف 7 و 8 قرار می‌گیرند، صفحه حتما بایستی طوری قرارگیرد که اولین خانه سمت راست هر دو شطرنجباز سیاه باشد.

انواع مهره‌های شطرنج:

• پیاده یا سرباز
• رخ
• اسب 
• فیل
• وزیر یا فرزین
• شاه

در مسابقه شطرنج شخصی برنده‌است که بتواند شاه حریف را با خطر زدن (کیش) مواجه کند به طوری که حریف راهی برای رفع کیش نداشته باشد.

قدرت هر شطرنجباز با یک امتیازی موسوم به ریتینگ مشخص می‌شود. این عدد بر اساس بازی‌های رسمی انجام شده هر بازیکن تعیین می‌شود و هر سه ماه یکبار توسط فیده منتشر می‌شود. هر یک از فدراسیون‌های ملی نیز ممکن است درجات خاص خود را داشته باشند که در آن کشور مورد پذیرش است.

درجه‌های شطرنج‌بازان که توسط فدراسیون جهانی شطرنج اعطا می‌شود:

• استاد بزرگ؛ عنوانی‌ست که فیده از سال 1950 به شطرنج‌بازی که به بالاترین سطح مهارت در بازی رسیده‌است اعطا می‌کند. شرط اصلی احراز این عنوان رسیدن به ریتینگ ۲۵۰۰ است. گرچه در سال ۱۹۵۰ تنها ۳۹ نفر به دریافت این لقب مفتخر شدند. اما بیش از ۹۰۰ استاد بزرگ در سراسر دنیا وجود دارند.
• استاد بین‌المللی
• استاد فیده
• استاد بزرگ زنان این عنوان برای بانوانی که در سطحی میان استاد فیده و استاد بین‌المللی قرار دارند در نظر گرفته می‌شود.
• استاد بین‌المللی زنان
• استاد فیده زنان

تاریخچه شطرنج در ایران

 شطرنج در ایران باستان

با وجود پژوهشهای بسیار که به ویژه در قرن کنونی درباره پیدایش شطرنج و ابداع آن به عمل آمده است، تا کنون هیچ یک از پژوهشگران، چه خارجی و چه ایرانی، به نتیجه قطعی و روشنی دست نیافته اند. اما بررسی سابقه تاریخی شطرنج بر اساس مدارک مستند، گواه آن است که ایرانیان، قبل از دوران ساسانیان یعنی نزدیک به دو هزار سال قبل با شطرنج آشنا بوده‌‌اند.

با توجه به عواملی مانند قدمت تاریخی، بررسی اصطلاح های علم شطرنج بر پایه اصول دانش زبان شناسی و هماهنگی شطرنج با فرهنگ اجتماعی ایرانیان، می توان پذیرفت که این هنر چنان که امروز متداول و مطلوب جهانیان می باشد، فن تکامل یافته ای است با سابقه دو هزار ساله که بدون تردید از ایران سر بر آورده است. ایرانیان در دوران پیش از اسلام برای پایه گذاری شطرنج گام های اساسی برداشته بودند و پس از اسلام نیز استادان ایرانی تا قرن شانزدهم میلادی در پرورش و گسترش آن تلاشی پر ارج معمول داشته اند.

پس از رنسانس و در اواخر قرن پانزدهم میلادی، شطرنج در قاره اروپا متحول گردید و تغییرات مهمی در حرکات مهره‌ها به ویژه حرکت وزیر، فیل و طرز قلعه رفتن و گرفتن پیاده در حین عبور و... داده شد.  به عبارت دیگر، شطرنج نوین که امروزه در سراسر دنیا از جمله کشور ما رایج است، پدید آمد.