یوگا راهی برای خاموش ساختن امواج فکری

یوگا شناختی مستقیم و بی واسطه از ژرفای هستی خویش و هماهنگی با قوانین طبیعت است. این معرفت شهودی در پی سلوکی پی گیر و عشقی صادقانه حاصل می شود. در پی این سلوک ، فرد تسلطی همه جانبه بر قوای تن ، احساسات و افکار خود پیدا می کند. و در نهایت می تواند خود را از حیطة تغیرات احساسی و نگرانیهای فکری فراتر برده ، در عمق قلب خود قرار یابد ، جایی که تلاطمات فکری و محیط خارجی قادر نیست تاثیری بر آن داشته باشد. در مورد واژة "یوگا" اختلافاتی دیده می شود ، و آن را به معانی : "اتحاد و وصال" ، "رؤیت و نظاره" و "کنترل و به زیر یوغ آوردن" به کار برده اند.

نه تنها در مورد ریشة واژة یوگا اختلافاتی دیده می شود ، بلکه در تعاریف و توضیحات مشروحی که دربارة یوگا در متون گوناگون آمده نیز تفاوتهایی وجود دارد. این در حالی است که متون کهن و مختلف یوگا ، تعاریف متنوع یکدیگر را تأیید کرده اند. ولی در واقع هیچ تعریف مشترکی پیرامون این تجربة عمیق ارائه نشده است. ظاهراً در اکثر موارد ، زاویة دید اساتیدی که یوگا را تعریف کرده اند با یکدیگر متفاوت بوده است.

یوگا تعریفی از یک گروه محدودی از تمرینات یا حالت معینی نیست ، بلکه بیشتر اشاره به مجموعه ای از فنون ، از ساده تا بسیار پیشرفته ، و احوال باطنی مختلف و در واقع یک سیر و سلوک کامل دارد.

روشن بینان و دانایان بسیاری ، بویژه در هند ، در پس سالها تزکیه نفس و مراقبه های ژرف ، حالاتی متفاوت از آگاهی را کشف و تجربه کردند. مجموعة این حالات و فنون و تعالیمی که برای درک و وصول به این احوال توسط آن مردان خردمند طراحی و دریافت شد "یوگا" خوانده می شود.

هر کدام از این خردمندان ، جنبه هایی خاص از این معرفت گسترده را مورد توجه قرار داده ، براساس آن تعریفی ارائة کرده اند . البته این تعاریف از هم بیگانه نیستند. آنها تماماً در حول خودشناسی و بالا بردن توان فردی و توسعة آگاهی متمرکز می باشند. ولی برخی روش این علم و بعضی غرض از اجرای این فنون و گروهی نیز غایت این تعالیم را توصیف و تشریح کرده اند. بنابر این برای درک بهتر از این معرفت گسترده و نه چندان روشن ، مطلوبتر آن است که این تعابیر مختلف را در کنار هم گذاشته و از همة آنها بهره بریم.

حال مجدداً به معانی واژة یوگا باز می گردیم ، یوگا از طرفی به معنای " کنترل کردن" آمده است و در آن صورت یوگا را می توان علم کنترل امواج فکر و علم مهار قوای تن و ذهن به منظور تسلطی همه جانبه بر توان بالقوة خود دانست. در این صورت به "روش" این دانش که همانا کنترل قوای تن و فکر است تأکید می شود. با توجه به چنین درکی ، یوگا ، در کتاب شاندیلیوپانیشاد (Shandilyopanishad) ، این گونه تعریف شده است : " یوگا عبارت از کنترل امواج ذهنی است. " از طرف دیگر می توان یوگا را به معنای نظاره کردن و دیدن ، در نظر گرفت که در نتیجه یوگا علم نظارة خود و خودشناسی است. بدین ترتیب غایت این دانش آشکار می شود.

یعنی واقع شدن در طبیعت اصیل خویش و شکافتن تمامی حجابهای نفسانی . بر همین اساس در باگاواد گیتا (Bhagavad gita) اوج یوگا ، رویت ذات درونی از طریق ذهن پاک و خالص شده توصیف شده است ، و سرانجام یوگا را به معنی " وصل و یکی شدن " نیز ترجمه کرده اند که در آن صورت غرض از انجام تمرینات یوگا آشکار و هویدا می شود. به این معنا ، یوگا عبارت است از عملکرد هماهنگ قوای فردی و اتحاد قوای ذهنی (Chitta shakti ) با قوای حیاتی تن و حواس (Prana shakti) که منجر به تلخیص انرژی ، توسعة آگاهی و در نهایت اتحاد با آگاهی متعال خواهد شد. بنابر این تصور ، در رودرایا مالاتانترا (Rudrayamatantra ) گفته شده : " یک یوگی ، فقط در اتحاد با آگاهی متعال ، به تجربة یوگا نایل می گردد. " بدین ترتیب هر کدام از معانی واژة یوگا ، قسمتی از این معرفت عمیق باطنی را آشکار می سازد و اختلاف ذاتی در میان آنها دیده نمی شود.

در گستره‌ای پنهاور ازتاریخ که آغاز آن بر کسی آشکار نیست ، گروهی از انسانها که روحی لطیف و فکری خلاق داشتند در جست و جوی خواسته های فطری و عمیق جان خود ، علمی را پی افکندند که هندیان آن را "یوگا" خواندند. آنها با راهنمایی و الهام نداهای آسمانی توانستند روشها و فنونی را برای برانگیختن نیرو و تواناییهای بالقوه و همچنین توسعة حوزة دید و رؤیت درونی خود طراحی و ابداع کنند. منظور از این فنون ، رسیدن و غرقه شدن در عمیق ترین خواسته های اصیل خویش یعنی سرور و آرامش ناب "آناندام" (Anandam) ، توسعة دید درونی و امکان رؤیت اشیاء در میدانهای مختلف آگاهی یا آگاهی ناب "چیتام" (Chittam) ، و سرانجام درک حقیقت خویش یا حقیقت ناب "ساتیام" (Satyam) ، بود.

مجموعة این احوال و تعالیم و دستورالعملهای لازم برای وصول به آن ( یوگا ) خوانده می شود. استادان و معلمان یوگا ، بسته به قدرت درک و نیاز مریدان و یارانشان ، و متناسب با مراحل آموزش خود ، به منظور روشن شدن ذهن نوآموزان تعریفهای متعددی را بیان کرده اند. به این دلیل ، ممکن است یک نوآموز یوگا در طی مراحل آموزشش نزد پیر و استاد خود ، تعاریف مختلفی را از او بشنود ، تعاریفی که اهداف و ساختار تمرینات او را شکل می دهد و پیش می برد. ولی در واقع این احوال و حالات عمیق آگاهی که به یوگا موسوم است با هیچ کلام و توضیحی قابل انتقال نیست. تنها پس از سالها مراقبه و اجرای "سادانا" (Sadhana) ، یک جویندة صادق قادر به برانگیختن انرژی های خفته و توسعة میدان دید درونی خود خواهد شد. همانطور که عارف بزرگ هند پاتانجلی (Patanjali) گفته است : " تمرین یوگا آن گاه ریشة استوار خواهد داشت که دیری به استواری و عشق نگاه داشته آید . " ( یوگاسوترا(Yoga sutra) ) و تا پیش از تجربة شخصی چنین احوالی ، تعاریف و توضیحات قادر نیستند آن کیفیات درونی را در ما برانگیزند. تعاریف صرفاً ذهن ما را روشن ، فکر ما را راحت و هدف از اجرای تمرینات را منطقاً بر ما عیان می سازد. ولی این توضیحات هیچ گاه قادر نیستند پرتویی اصیل از حقیقت را بر دل یوگی متجلی سازند ، که آن نیاز به سیر و سلوکی بس جدی و منظم دارد.

در اینجا به برخی تعابیر مختلف از حقیقت یوگا مبتنی بر متون کهن و اصیل یوگا می پردازیم :

" یوگا عبارت از خاموش ساختن امواج فکری و رهایی از قالبهای ذهنی است . "

2/1 (yoga Sutra ) یوگاسوترا

" حالت مجذوبیت کامل آگاهی که مبرا از بازیهای فکر و فراتر از دانشهای اکتسابی است ، یوگا نامیده می‌شود."

3/2 Akshyopanishada آکشیوپانیشاد

" یوگا راهی به سوی تمرکز و مجذوبیت عمیق و کامل است . "

Shardatilaka 25/1 شاردا تیلاکا

" با توسعة قرار و آرامش ذهنی و فرا رفتن از توهم یگانگی آگاهی با بدن و جهان ، فرد قادر به شناخت وجود محض که ورای تغییرات ، ذهن و کلام است خواهد شد. این حالت والا در یوگا مستقیماً و در شکل نیروی کالپا سامادی "Nirvikalpa Samadhi " تجربه می شود. "

3 , 7-8 Mahanirvanatantra ماها نیروانا تنترا

2. سیر ادواری یوگا

تا اواخر عصر ودایی واژه " یوگا " به معنای کنونی خود مطرح نبوده است . به نظر می رسد قدمت این واژه را حداکثر تا کمی پیش از عصر اوپانیشادی بتوان تعقیب کرد. هر چند در براهماناها ( Brahmana ) و آرانیاکاها ( Aranyaka ) صحبتی از یوگا نمی شود ولی مسلماً این واژه با چنین حجمی از مفاهیم نمی‌توانسته دفعتاً با ظهور اوپانیشادها شکل گرفته باشد. پس این معرفت کهن به نوعی مورد توجه بوده تا آنکه در دوره اوپانیشادی به طور مشخص و آشکاری از فلسفه و فنون این علم بحث شده است. در اندیشه عرفانی هند ما به نوعی از فلسفه تاریخ و انسان شناسی برخورد می کنیم که نه بر پایه ی استقرائات منطقی و مشاهدات اجتماعی بلکه مطلقاً مبتنی بر دریافتی شهودی است ، هر چند که این دریافت ها به نوعی تحلیل شده است که برای اذهان منطقی نیز جالب و دلکش است. یوگاشناسان معاصر معمولاً سیر یوگا را در 5 یا 6 دوره تحلیل و بررسی می کنند و این در حالیست که در متون یوگا تنها 4 مرحله برای حیات بشری فرض شده است و یوگا در هر کدام از این 4 دوره ماهیتی متفاوت و مناسب با حال مردم آن دوران دارد. بر این اساس یوگا عبارت خواهد بود از پاسخی طبیعی که آگاهی و شعور متعال از درون هر موجودی که از شرایط جبلی و حقیقی خود خارج شده برای رجوع به شرایط اصیل خود می دهد.

این چهار مرحله در تاریخ بشری عبارتند از :

عصر طلا ( بهار تاریخ Sathya Yuga )

عصر نقره ( تابستان تاریخ Tretha Yuga )

عصر مس ( پاییز تاریخ Dawapara )

عصر آهن ( زمستان تاریخ Kali Yuga )

اولین دور از ادوار تاریخ بشری ( sathya yuga ) بنابر شهود روشن بینان کهن هند ، دورانی است که انسان هم آغوش طبیعت است. او بر علیه طبیعت وارد عمل نشده ، بلکه بر امواج حیات طبیعی به موج سواری پرداخته است. و بدون کمترین تزاحم و فشاری انعکاس نیازهای حسی و معنوی خود را در ابعاد مختلف وجود خویش پاسخ داده است. در این مرحله آگاهی بشری کاملاً یکپارچه و در اتحاد و یگانگی با طبیعت است.

متناسب با رشد خودآگاهی و قرار گرفتن "من" در مرکز هستی بجای هستی در مرکز "من" ادوار متفاوت دیگری شکل می گیرد. گذار از بهار تاریخ به تابستان تاریخ (tretha yuga) مطابق است با هبوط انسان به زمین در اسطوره شناسی دینی ، در این مرحله انسان خود را مستقل از طبیعت مشاهده کرده و در قبال طبیعت موضع به اصطلاح بشری خود را اتخاذ می کند. در این دوران است که قوانین قربانی شکل می‌گیرد زیرا انسان دیگر خود را سلولی از کیهان یکپارچه نمی بیند. و بدین سبب هستی برای او گاهی هول انگیز و گاه جذاب است. او با مراسم پوجا ( puja ) و یاجنا ( yagya ) سعی در تسخیر آسمانها و شکست محدودیت های بشری خود دارد. این اولین پارگی در کلیت" انسان . طبیعت " و تبدیل آن به " انسان و طبیعت " است.

با تخصصی تر شدن مغز انسان سومین شکن دراعصار تاریخ شکل می گیرد و آن دوپاره شدن انسان از خودش می باشد ! در این دوره ( Dwapara Yuga ) ، برای انسان های هوشیار مراقبه های طولانی و توجه به طبیعت توصیه شده است. زیرا این بار انسان از خودش بیگانه و دور شده است. به عبارت دیگر این بار " من " از طبیعت و نیروی الهی جدا نشده ، بلکه بشر در وجود خودش به چند پاره قسمت شده است ( انسان و انسان بجای انسان . انسان یکپارچه ) . در این دوران سطح هوشیاری ( خودآگاهی ) بشری تخصصی‌تر شده و سطوح متمایزی در روان بشر شکل می گیرد.

این تنزل سرانجام به عصر زمان یا دوره چهارم ( kali yuga ) منجر می شود که حکومت نگرانی های بشری است. عصر زمان به دوره ای اطلاق می شود که بشر اسیر ذهن خود شده است و قوای فکر در نهایت توحش و لذت جویی است و سعی در فرار از گذشته و آینده دارد چون قادر به دیدن کلیت خود نیست. در این عصر انسان در پی کامجویی از آینده موهوم و تصورات بی پایه ی گذشته است. این نهایت از خودبیگانگی بشری است. که نه تنها انسان در جستجوی حظوظ طبیعی و همه جانبه وجودی خود نیست بلکه در جستجوی حظوظ مادی نیز نیست. او اینک اسیر افکار و تصورات خود شده ( انسان . غیر انسان ) و قدرت خیال از خیال زندگی کامجویی می کند نه از خود زندگی .

چون مسخ بشری تا به این حد می رسد به حکومت مطلقه فکر و خیال و اوج دوری از طبیعت رسیده ایم. حال چه باید کرد ؟

همانطور که در آغاز مقاله نیز اشاره شد ، روح انسان هایی که دلی ساده و پاک دارند در طول تاریخ و در شرایط متفاوت توانسته بارها و بارها پرتوی آگاهی را در لابه لای بن بست های مجعول بشری پیدا کنند. بدین ترتیب شکن هایی که در ادوار مذکور حاصل آمده نه به نتیجه فکر و تعقل بلکه تنها به صورت واکنشی طبیعی در طول تاریخ از طریق متعادل ترین و پاک ترین نفوس بشری پاسخ داده شده است.

با توجه به مقدمه مذکور ، یوگا در واقع سه مرحله ی عمده را در طول تاریخ طی کرده است. زیرا همانطور که اشاره شد عصر اول (Sathya Yuga) دورانی است که انسان ها هماغوش با نوامیس و قوانین طبیعی و بدون هیچ ناهماهنگی زندگی می کردند. ( حضور آدم در بهشت در اسطوره شناسی دینی ) . بر این اساس در این دوران هیچگونه تفرقه و جدایی وجود نداشته است که " یوگا " سعی در وصل و جوش دادن آن جدایی داشته باشد. اما همین که انسان . طبیعت جای خود را به انسان و طبیعت داد ، واکنشی از اعماق زلال قلب انسان او را به یگانگی با طبیعت و حق فراخوانده است. این عمیق ترین نیاز عرفانی و فطری بشر به یگانگی با هستی در هند تحت نام " یوگا " خوانده شده است.

براساس توضیحاتی که گذشت یوگا در هند در هر کدام از این سه دوران معنایی متفاوت پیدا می کند. در آغاز یوگا عبارت از وصل و اتحاد است و آن زمانی است که انسان خود را هم آواز با هستی نمی یابد ولی در عین حال او قادر به رؤیت و دیدن هستی و این تفرقه هست لذا با مناسک سری پوجا و یاگیا سعی در اتحاد خود با طبیعت دارد.

در دومین مرحله او یگانگی ضمیر و ذهن خود را از دست داده است در این مرحله یوگا عبارت از رؤیت و نظاره کردن است.

در این مرحله همانطور که در باگاواد گیتا ( 32 ، 02 / 6 Bhagavad gita ) اشاره شده اوج یوگا عبارت از رویت ذات از طریق ذهن خالص و یگانه شده است.

و سرانجام در سومین مرحله ، یوگا یعنی کنترل کردن و تحت انضباط آوردن ، در واقع در این مرحله ما سعی می کنیم به شرایطی دست یابیم که نهایتاً قادر به رویت ذات درونی شویم. ولی از آنجا که فاصله ای زیاد نسبت به ذات خود پیدا کرده ایم در آغاز لازم است به مهار کردن امواج جعلی و غیر واقعی ذهن مبادرت ورزیم در شاندیلیوپانیشاد ( 42 ، 7/ 1 ) Shandilyo panishad به همین مساله اشاره شده در جایی که می گوید :

" یوگا عبارت از کنترل امواج ذهنی است . "

از آنجا که به اعتقاد عموم جیوتیشی‌ها ( Jyotishi ) و برخی از اساتید و پیران فرهیخته ی معنوی هند عصر کالی به پایان رسیده و هم اکنون قوس صعودی به سوی عصر " ساتیا " آغاز شده است ، در کنار انضباط هایی جدی یکی از مهمترین آموزه ها که مورد تائید یوگیان برای انسان های دوران ماست ( آغاز عصر پاییز ) همان مشاهده و یا نظارت کامل بر کل عملکرد احساسات و افکارمان می باشد.

البته ما می توانیم چهار مرحله ی مذکور را از نگاه دیگری بنگریم. و آن در صورتی است که مفهوم زمان را تنها به عنوان محل توالی پدیده ها و رویدادهای مادی مشاهده نکنیم بلکه آن را تا ژرفای روان و روح بشری دنبال کنیم.

در آن صورت هم اکنون می تواند عصر " ساتیا " باشد. همانطور که می تواند عصر" کالی" باشد و این بسته به آن است که شما در کجا قرار یافته باشید ؟ ! بحث پیرامون انعکاس اثرات زمان مادی و کیهانی (متافیزیکی ) در این مقوله نمی گنجد و خود به پژوهش های دیگری نیاز دارد. ولی در هر حال " زمان " به آن معنا که در عصر "کالی" مطرح است ، توالی افکار جعلی ، اوهام و خیالات و شهوات است . و هر چه به سوی سطوح والاتر یعنی مراحل "دواپارا" ، "ترتا" و "ساتیا" حرکت کنیم ، زمان گذر واحدهای معنوی خواهد شد. به این معنا این چهار مرحله همان چهار سطح وجود (عوالم لاهوت Anandamaya ، جبروت Vigyanamaya ، ملکوت Manomaya و ناسوت Anumaya ) در تجلی خود خواهد بود. بر همین اساس وقتی از عارفی پرسیدند چند سال داری ؟ گفت چهار سال ( با اینکه در سنین کهولت بود ) گفتند : چگونه ممکن است ؟ گفت : " عمر من همان است که آگاه از حق شدم والا باقی به حساب عمر نیاید " .

نگرشی که در اینجا برای تحلیل سیر ادواری یوگا مطرح شده است از دیدگاه تاریخ و واقعیات اجتماعی نیست بلکه نگرشی کهن و برگرفته از خود متون یوگا بود. به نظر می رسد یوگیان ترجیح داده اند سیر گذار معنوی را از چنین دید و نگاهی برای ما آشکار کنند. نگرشی فلسفی . شهودی که کاملاً قابل تطبیق با عرفانهای مسیحی و اسلامی نیز می باشد.

3. تاریخچة تحلیلی یوگا

به لحاظ تاریخی می توان سیر تحولات یوگا را در پنج مرحله بررسی کرد :

عصر ودایی ( Vedic Yoga )

دوران پیش از کلاسیک ( Preclassical Yoga )

دوران کلاسیک ( Classical Yoga )

دوران بعد از کلاسیک ( Post Classical Yoga )

دوران مدرن ( Modern Yoga )

1- دوران ودایی ( 4000 تا 2000 پیش از میلاد )

هر چند در این دوران مستقیماً از واژة یوگا نشانی نمی یابیم اما مفاهیم قابل استنادی در متون ودایی یافت می شود. منظور از متون ودایی چهار جنگ کهن به نامهای

ریگ ودا Rig veda

ساما ودا Sama V.

یاجور ودا Vajur V.

آتاروا ودا Atharva V

است ، که در واقع کهن ترین متون مکتوب و ادبیات بشری نیز لحاظ می شوند. طی تحقیقات باستان شناختی در دو دهة اخیر سرآغاز تمدن در هند از هفت هزار سال پیش از میلاد از ناحیه ای نزدیک به دهکدة مهرگر ( Mehrgarh ) آغاز شده است و در هزارة سوم پیش از میلاد منجر به ساخته شدن شهرهای بزرگ و مهمی مثل موهنجو دارو ( Mohenjo daro ) هاراپا ( Harappa ) و دلاویرا Dholavira ) ( شد. این تمدن از شرق گنگ به طرف افغانستان و از ایران به سوی بمبئی توسعه یافت. این تمدن کهن را عموماً به نام تمدن ساراسواتی ( Sarasvati ) می شناسند. طبق نگرشهای ودایی شعور ناب و وجود متعال که خالق هستی از روی عشق و مهر بوده است " وداها " را به نوع بشر آموخت تا چگونگی زیستن در همسویی با قوانین " دارما " حفظ شود. به این معنا " وداها " در قلب خود مفهوم " یوگا " را در بر دارند هر چند که تنها از طریق واژگانی چون " تاپا " ( Tapah ) در این دوران به یوگای اصطلاحی نزدیک می شویم.

برای درک بهتر و کامل " وداها " " ریشی ها " ، ودانگا ( Vedanga ) را بمنظور فهم و استفاده از وداها ارائه کردند. " آنگا " ( Anga ) به معنای شاخه و بخش است پس ودانگا یعنی اجزاء و شاخه های ودا که شامل :

Kalpa

Shiksha

Vyakarana

Nirukta

Jyotisha

Chandas

می شد.

از طرفی زمینة دیگری از آموزشهای ودایی به نام اوپاودا ( Upaveda ) نیز به منظور استفادة عملی از وداها شکل گرفت که شامل

Ayurveda (طب ودایی)

Dhanur Veda (ورزش رزمی ودایی)

Sthapatya Veda (معماری ودایی)

Gandharva Veda (موسیقی ودایی)

می شد.

2- دوران پیش از کلاسیک ( 300 تا 2000 پیش از میلاد )

متون اوپانیشاد ( Upanishad ) و نهایتاً باگاواد گیتا ( Bhagavad Gita ) از دستاوردهای والای این دوران است. در این دوران به صراحت واژة یوگا و ابعاد عملی یوگا قابل بررسی است. مهمترین پیام این دوران شناسایی آتما ( Atma ) و برهما ( Brahma ) و طریق همسویی بین آن دو از طریق سلوک و معرفت است. از دیگر دستاوردهای مهم این دوران طبقه بندی سه گانة آگاهی بشری و امکان استقرار و یگانگی در آگاهی(Chatur Avasthanam) یکپارچه است.

3- دوران کلاسیک ( AD 1000 بعد از میلاد تا BCE 300 پیش از میلاد )

در این دوران خلاصه و زبدة تمام آموزه های یوگایی تا آن زمان در متنی به نام یوگا سوترا Yoga Sutra توسط حکیم و یوگی نامدار هند، پاتانجلی، گردآوری و تدوین شد. به همین دلیل این دوران را به نام دورة پاتانجلی یا دورة یوگای هشت مرحله ای نیز می شناسند. یکی از مهمترین دستاوردهای این دوران طبقه بندی راه عملی یوگا به هشت مرحله است :

1. یاما ( Yama )

2. نیاما ( Nyama )

3. آسانا ( Asana )

4. پرانایاما ( Pranayama )

5. پراتیاهارا ( Pratyahara )

6. دارانا ( Dharana )

7. دیانا ( Dhyana )

8. سامادی ( Samadhi )

4- دوران بعد از کلاسیک ( AD 1750 تا 1000 )

در این دوران یوگی ها سعی در ارتباط بیشتر با مردم دارند و در نتیجه آموزه های خود را نیز قابل فهم‌تر ارائه کرده اند از مهم ترین متون در این دوران می توان به هاتا یوگا پرادی پیکا ( Hatha Yoga Pradipika ) گراند سامهیتا ( Ghrand Samhita ) شیوا سامهیتا ( Shiva Samhita ) اشاره کرد. در این عصر تعالیم عملی تر و قابل فهم تر یوگا مثل " هاتا یوگا " توسعه یافت و به موازات آن فرقه ها و سنتهای مختلف آموزش این روشها مثل سنت نات ( Nath ) نیز مورد توجه قرار گرفتند.

5. دوران جدید

در اینجا اشاره به دورة حکومت بریتانیای کبیر بر شبه قاره هند ضروری به نظر می رسد. چرا که انگلیسی ها بویژه کمپانی هند شرقی مایل به توسعة آموزشهای سنتی معلمین و گوروهای هندی نبود ولی سرانجام در سال 1893 با سخنرانی سوامی ویوکاناندا ( Sw. Vive Kananda ) و متعاقب آن ورود سوامی یوگاناندا ( Sw. Yogananda ) در سال 1920 به آمریکا یوگا وارد مرحلة امروزین خود شد ، یعنی توسعة پیش از حد به کمک وسایل ارتباط جمعی ، یافتن مبانی علمی برای تمرینات یوگا ، استفادة قاعده مند از فنون یوگا براساس نگرشهای علمی و سرانجام عوام زدگی و فراموش کردن پیام و اهداف اصلی دانش یوگا.

انجام حرکات یوگا برای از بین بردن استرس

از فعالیت‌های روزانه خسته شده‌اید؟ نیاز دارید کمی به جسم و ذهن‌تان استراحت بدهید و از استرس‌ها و اضطراب‌ها دور شوید؟ می‌توانید برای این کار از تمرینات حرکات کششی یا آسانا‌ها شروع کنید.

از فعالیت‌های روزانه خسته شده‌اید؟ نیاز دارید کمی به جسم و ذهن‌تان استراحت بدهید و از استرس‌ها و اضطراب‌ها دور شوید؟ می‌توانید برای این کار از تمرینات حرکات کششی یا آسانا‌ها شروع کنید. حرکات کششی ذهن و جسم(یوگا) به شما کمک خواهند کرد تا سلامت بیشتری داشته باشید و بر جسم و روح‌تان مسلط و متمرکز شوید. کسانی که تمرین‌های حرکات کششی انجام می‌دهند، معتقدند که ذهن و جسم یکی هستند و اگر وسایل مناسب در اختیار داشته باشند و در محیط درستی قرار بگیرند به یک توازن می‌رسند و درمان می‌شوند. بنابراین حرکات کششی ذهن و جسم یک وسیله درمانی محسوب می‌شود. یوگا به معنای واقعی خودش یک ورزش است؛  ورزشی کامل برای جسم و ذهن. مهم‌ترین تفاوتی که این ورزش با ورزش‌های دیگر دارد این است که حرکات کششی ذهن و جسم بر خلاف سایر ورزش‌ها بسیار آرام صورت می‌گیرند.

اکسیژن  ذخیره کنید

تفاوت این ورزش با سایر ورزش‌ها در این است که تمرینات حرکات کششی ذهن و جسم، (یوگا) با نرمی و آهستگی انجام می‌شوند و درست و منظم نفس کشیدن هنگام تمرینات از نکات مهم این ورزش است. به این منظور باید هوا را آرام از بینی خود به داخل بکشید و از طریق بینی نیز خارج کنید. به یاد داشته باشید در این ورزش اکسیژن رسانی به بدن حرف اول را می‌زند.

نرمش مچ‌ها

راست بایستید و مانند تمرین قبل دست‌ها را به موازات شانه‌ها باز کنید. انگشتان دست‌ها را ببندید ولی آن‌ها را منقبض نکنید. با انگشتان جمع شده دایره‌ای در فضا از محور مچ‌ها رسم کنید. یادتان باشد که هنگام رسم این دایره در فضا نیازی نیست که عجله کنید بلکه باید به آرامی این حرکت را انجام داده و دایره‌های کوچکی را در فضا ایجاد کنید. می‌توانید این تمرین را نیز مانند تمرین قبل 10تا12‌بار در جهت عقربه‌های ساعت و به همان تعداد در جهت عکس حرکت عقربه‌های ساعت انجام دهید.این حرکت روی مفاصل و تاندون‌های مچ‌ها و عضلات ساعد اثر مطلوبی دارد و انجام دادن با دقت و مکرر آن سبب از بین رفتن مراکز ضعف و بیماری مچ‌ها خواهد شد.

نرمش انگشتان دست ها

صاف بایستید و دست‌ها را به موازات شانه‌ها باز کنید. انگشتان دست‌ها را کاملا باز کنید و 2 تا 3 ثانیه آن‌ها را در این حالت نگه‌دارید. حواس خود را به کششی که در آن قسمت به‌وجود آمده متمرکز کنید. سپس انگشتان را جمع کرده، دست‌ها را مشت کنید و انگشتان را به هم بفشارید. این بار حواس خود را به انقباض دست‌ها یا مشت‌های گره شده خود معطوف کنید. بهتر است این تمرین را 10 تا 12 بار انجام دهید. سپس دست‌ها را به موازات شانه ولی در جلوی خود قرار داده، همان حرکات را به همان دفعات تکرار کنید. پس از آن، همین تمرین را درحالی‌که دست‌های‌تان عمود به سقف است انجام دهید.

گرم کردن  بدن

برای گرم کردن بدن قبل از تمرین، ورزش‌ و نرمش‌‌های کششی و انعطافی، توصیه می‌شود. سعی کنید به گرم کردن عضلات و مفاصل بیشتر توجه کنید. برای مثال، گرم کردن مچ‌ها، انگشت‌‌ها و ماهیچه‌های اصلی.

ذهن‌تان را کنترل کنید

در آساناها ذهن به 3 حالت معطوف می‌شود، اول کشش، دوم انقباض و در نهایت انبساط درمدت زمانی که ذهن را کنترل می‌کنید و به سمت کشش، انقباض و انبساط می‌برید، تمرکز ذهنی صورت می‌گیرد و شما با همان تمرکز فکری قادر خواهید بود هر کاری را انجام دهید. کنترل ذهن ابتدا کار سختی خواهد بود ولی با تمرینات زیاد آن را فرا خواهید گرفت.

چگونه ورزش های کششی شکمی یوگا انجام دهیم؟

چگونه ورزش های کششی شکمی یوگا انجام دهیم؟

حالت خوابیده کششی 

بعد از یک روز بلند، حرکات کششی شکمی می توانند باعث کاهش تنش و استرس شود.

.

.

.

آنچه احتیاج دارید: 

-لباس راحت

-زیرانداز مخصوص یوگا

.

.

.

گام اول:

در ابتدا باید حالت بدن را تنظیم کرد. به پشت دراز بکشید. دست ها را به طرفین دراز کنید و انگشتان پا را به سمت بالا بکشید.

گام دوم:

سپس نفس عمیقی بکشید و و بازوهایتان را در امتداد شانه ها دراز کنید. کف دست ها را به طرف بالا بکشیدو در حالیکه نفس خود را بیرون می هید، ساق پا راطوری بالا ببرید که کف پاها به سمت سقف باشد.

گام سوم: 

حالت خوابیده:

پاها را مستقیم به سمت بالا نگه دارید ماهیچه های چهارسر را سفت کرده و کتف و شانه ها را محکم چسبیده به زمین نگه دارید.هنگامی که آماده بازدم شدید، آرام آرام پاها را به سمت راست پائین آورده و مفصل ران هارا به حالت دورانی چرخش دهید.هنگامی که پاها روی زمین قرار گرفت، به آرامی سر خود را خلاف جهت بچرخانید و تمام ماهیچه هارا شل کنید.

گام چهارم:

حالت ساق پای بالاآمده دوگانه :

پاها را بالاگرفته و آنها را ۳۰ثانیه به این حالت نگه دارید.سپس ساق پاها را به سمت عقب ببرید.

گام پنجم:

حرکت کششی خوابیده اصلاح شده:

این حرکت را برای افراد مبتدی اصلاح کنید. بدین صورت که ساق پاها را با زاویه ای حدود ۹۰درجه خم کنیدو پاها را به طرفین حرکت دهید.این حرکت در سطح میانگین می تواند فقط یکی از ساق های پارا تقویت کند ویکی ازآنها را به طرفین حرکت دهد.

توصیه و هشدار: 

• حرکات کششی که در اینجا آمده است ، حتی باعث کشش ماهیچه های پشت نیز می شود.

• این حرکات انعطاف پذیری ران و ستون فقرات را هم بالا می برد.

• اگر هر کدام ازاین حرکات برای شما ناخوش آیند و سخت بود، بلافاصله آن را متوقف کنید.

یوگا شناسی

احتمالا با یوگا آشنا هستید؛ تمرین های تنفسی و کششی که از هند منشاء گرفته است. یوگا در حال حاضر به بخشی از سایر تمرین ها برای تناسب اندام مانند دویدن روزانه یا انجام تمرین های هوازی تبدیل شده است...

یک نظرخواهی اخیر نشان می دهد ۱۵ میلیون آمریکایی یوگا انجام می دهند و ۳۵ میلیون نفر دیگر قصد امتحان آن را در طول سال دارند.

یوگا در شکل سنتی آن با عقاید مذهبی هندو همراه بود. کلمه «یوگا» در زبان سانسکریت به معنای «اتحاد» است که احتمالا به اتحاد بدن و ذهن اشاره دارد، اما یوگایی که در کشورهای غربی مانند آمریکا رواج پیدا کرده است، جنبه مذهبی ندارد. البته بسیاری از کلاس های یوگا هنوز با یک مراقبه کوتاه مدت آغاز می شوند. مربی به افراد کلاس می گوید نفس های عمیق بکشند و افکاری که در سرشان جریان دارد، نادیده بگیرند و روی تنفسشان متمرکز شوند.

بخش جسمی یوگا شامل قرارگرفتن در وضعیت های معین بدنی برای ایجاد کشش و تقویت قدرت عضلات است که میزان سختی آنها تفاوت دارد. در برخی از سبک های یوگا، وضعیت های بدنی طوری طراحی شده اند که به اصطلاح عرقتان را دربیاورند و شما را به فعالیت شدید وادارند. سبک های دیگر حتی شما را به نفس نفس هم نمی اندازند. حتی مربیان سخت ترین سبک های یوگا شما را تشویق می کنند «به بدنتان گوش دهید» و از وضعیت های بدنی که فشار زیادی بر شما می آورد، پرهیز کنید و قبل از شروع کلاس، هر بیماری و مشکل پزشکی ای که دارید، به مربی تان بگویید.

● منافع بهداشتی یوگا

طرفداران یوگا می گویند این تمرین ها استرس را کاهش می دهند و با کاهش استرس ممکن است بهتر بخوابید، فشار خونتان پایین بیاید و فواید بهداشتی گوناگونی داشته باشد. آنها معتقدند یوگا راه خوبی برای افزایش قدرت و انعطاف پذیری عضلات است. این ادعاها به طورکامل در کارآزمایی هایی های بالینی بررسی نشده است اما به نظر نمی رسد غیرمنطقی باشد. بسیاری از انواع تمرین های ورزشی استرس را کاهش می دهند، پس چرا یوگا این گونه نباشد؟

اما اینکه یوگا درمان موثری برای بیماری های خاصی مانند کمردرد هم است یا نه، سوال متفاوتی است. یک بررسی که نتایج آن چند سال پیش در نشریه انجمن پزشکی آمریکا (JAMA) منتشر شد، نشان داد تمرین های یوگا می تواند به افراد مبتلا به «نشانگان تونل مچی» کمک کند.

در حال حاضر مرکز ملی پزشکی مکمل و جایگزین آمریکا از کارآزمایی های بالینی درباره تاثیر یوگا روی چند بیماری از جمله کمردرد، ام اس، بی خوابی و بیماری انسدادی مزمن ریه حمایت می کند.

● یوگا به چه کسانی توصیه نمی شود؟

افراد دچار مشکلات مفصلی ناشی از ابتلا به برخی از بیماری های بافت همبند مانند «نشانگان مارفان» نباید یوگا انجام دهند زیرا کشش زیاد حین تمرین های یوگا مشکل های مفصلی را تشدید می کند. برای مبتلایان به این بیماری ، پیاده روی، تای چی و شنا مناسب تر است. به طورکلی درد مفصل نشانه ای است که باید به آن توجه کرد. اگر هنگام تمرین های یوگا مفصل زانو یا رانتان صدا می کند یا درد می گیرد، بهتر است فعالیت جسمی دیگری انتخاب کنید.

● هاتها یوگا

هاتها یوگا شامل رایج ترین وضعیت های قرارگیری بدن در یوگا است. شکل های متنوعی از هر یک از این وضعیت ها ایجاد شده و ممکن است آمیزه های گوناگونی از سبک ها با عنوان «هاتها یوگا» یا «یوگای مبتدیان» آموزش داده شود. شش وضعیت بدنی ساده در یوگا در زیر معرفی می شود.

۱) یوگای قدرت

این سبک پرطرفدار یوگا براساس روش قدیمی تری است که «اوشتان گا» نامیده می شود و گاهی در کلاس های یوگا هم به این نام خوانده می شود. لازم نیست برای مدتی طولانی در وضعیت هایی مانند نمونه ای که در شکل ۱ نشان داده شده باقی بمانید، می توانید با سرعت وضعیت بدنی تان را تغییر دهید تا ضربان قلبتان افزایش یابد. هدف قراردهی بدن در وضعیت های بدنی این سبک یوگا مانند بالا نگه داشتن بدن در وضعیتی مانند شنا رفتن، افزایش قدرت و استقامت است. این سبک یوگا غربی شده ترین سبک یوگاست و برای افرادی طراحی شده که می خواهند فعالیت جسمی سختی انجام دهند. افرادی که تازه فعالیت ورزشی را شروع کرده اند و آمادگی بدنی ندارند، بهتر است این سبک یوگا را انجام ندهند.

۲) یوگای کریوه پاه لائو

این سبک یوگا تاکید بیشتری بر مراقبه دارد. کلاس ها معمولا با متمرکزشدن بر تنفس آغاز می شوند و بعد تمرین های کششی و قراردادن بدن در وضعیت های گوناگون انجام می شود. در این سبک یوگا وضعیت های بدنی با توالی سریعی تغییر داده می شود، بنابراین به نفس نفس می افتید و شکلی از ورزش هوازی را انجام خواهید داد. در انتهای هر جلسه به مراقبه بپردازید و از تکنیک هایی استفاده کنید که تصور می شود آرامش بخشی عضلانی عمیقی ایجاد کنند. اگر به مراقبه علاقه ای ندارید یا انجام آن برایتان سخت است، بهتر است این سبک یوگا را انجام ندهید.

۳) یوگای انتگرال

در این سبک یوگا بر تمرین های تنفسی تاکید می شود. ممکن است مربی در کلاس از شما بخواهد در حالی که به تناوب هر یک از سوراخ های بینی تان را می بندید، از بینی تان نفس بکشید. نظریه در این سبک یوگا این است که آرامش بخشی عضلانی یا ریلکسیشن با تمرین های تنفسی مربوط است. در یوگای انتگرال، بدن در وضعیت های استاندارد قرار می گیرد و به مراقبه می پردازید. در این سبک یوگا باید بتوانید دستورات مربی درباره چگونگی تنفس و متمرکز شدن را انجام دهید.

۴) یوگای بیه کرام

این نوع یوگا در شرایطی مانند سونا و در اتاقی بسیار گرم با درجه حرارت حداقل ۷/۳۷ درجه سانتی گراد انجام شود. نظریه در این سبک یوگا این است که گرما مزایایی از جمله افزایش انعطاف پذیری بدن و بهبود گردش خون دارد. چه این نظریه حقیقت داشته باشد چه نه، حین انجام این تمرین عرق زیادی خواهید کرد. این سبک یوگا فعالیت جسمی سختی است و هنگام انجام آن باید به سرعت از وضعیتی به وضعیت دیگر تغییر موقعیت دهید. اگر در انجام یوگا یا انجام تمرین های جسمی مبتدی هستید، فشارخون بالا یا مشکلات قلبی دارید؛ باردار هستید یا بالای ۶۵ سال سن دارید، به علت تحمل کمتر بدنی درجه حرارت های بالا ، نباید این سبک یوگا را انجام دهید. هرکس تمرین های یوگای بیه کرام را انجام دهد، باید بیشتر از حد معمول آب بنوشد تا از کم آبی بدن جلوگیری شود.

۵) یوگای آی ین گار

در این سبک یوگا برای مدت های طولانی در وضعیت های بدنی خاص مانند شکل ۶ قرار می گیرید. نظریه این سبک یوگا این است که با انجام این تمرین ها و احتمالا با کمک مربی می توانید دقیقا به موقعیت درست بدنی برسید. دد یوگای آ ین گار از تجهیزات ساده ای مانند بلوک، پتو و کمربند بیش از سایر انواع یوگا استفاده می شود. اگر هدفتان تحرک بدنی بیشتر و انجام تمرین های هوازی است، این سبک یوگا برای شما مناسب نیست.

۶) یوگای سووآ روپ ها

وضعیت های کلاسیک هاتهایوگا در این سبک طوری تغییر داده شده است که بر عضلات ستون فقرات متمرکز باشند. وضعیت های بدنی در این سبک یوگا همراه هم در توالی معینی اجرا می شوند تا سفتی عضلات برطرف و تنش آنها آزاد شود. این وضعیت های بدنی را باید برای چند دقیقه حفظ کنید. اگر دچار مشکلات وخیم پشت هستید، قبل از انجام یوگای «سووآروپ ها» با فیزیوتراپیست یا پزشک مشورت کنید.